Jabberwocky (1977)

Terry Gilliam'ın eksik bıraktığım filmlerine iyi ki başladım. Karanlık çağlarda geçmesine rağmen oldukça aydınlık bir anlam barındırması sanırım komiğin merkezini kuruyor. Görünen her şey karanlık. Beceriksizlik, vizyonsuzluk, asalaklık, korkaklık, sakarlık, şanssızlık, Daha emrindeki adamların bile görevlerini bilmediği için onları yönetemeyen ama şehri yöneten aptal bir kral ve kodaman tebaası. Tek gerçek düşünebileceğim şey kralın arkasındaki danışman, derin devlet. Tek zeki o ki onun zekası da toplum için bir karartı. Kral'a zaman zaman adıyla ya da canım diye hitap eder. Kurduğu yakın ilişki seçimi ile onu avucunun içine aldığını vurguluyor. Canavarı, kişinin kendini var etmek için gerekli olan başarı olarak görebiliriz. Toplum tarafından onu alt etmek önemli. Bir kahraman olup canavarlarla yüzleşmemiz, kuleye hapsolan kızı kurtarmamız ya da şövalye ilan edilmek toplumun üzerimizde kurduğu baskıların tezahürleri. Baskı, erkeklik, görev bilinci. Neden insana yüklenir ki bu ağır sorumluluk, atılır ateşe? Başarı! Nedir başarı? Diğer şövalyelerin önüne geçmek. Peh aman ne matah! Birbirinin önüne geçme amacının diğer insanların sırtına basma isteği doğurduğunu hatta sosyal statü sahibi devlet adamlarının başkalarının sırtında taşındığını gösteriyor şehrin ilk sahnesi açıkça. Psikopos da orada iyi bir detay. Devlet işlerinin din işleri ile olan ilişkisi. Dolayısıyla dönemin monarşisinin kilisenin otoritesi altında olduğunu ama pek de söz hakkı tanınmadığının bir anlatımı. Geçelim sınav kavramına. Turnuva ile bir sınama görüyoruz ve saklambaç oynamaları ile "başarı" olarak nitelendirdiğimiz şeyler uğruna nasıl sınavlara girerek sidik yarıştırıldığını gösteriyor. Bu sınavı sadece somut düşünmeyin. Çünkü doğru kul olmak daha iyi kul olmayı o da kulluk eden milyonları yaratır. Peki bu başarının kazanımı var mı? Toplumda ün sahibi olmak yani samimiyetsizlik ve namından etkilenen seni hiç tanımayan insanların hayranlık duyması. Sevmediğin kadınla, dengin olmayan, sınıfsal yapıların yarattığı gerçekleşemeyecek bir mutlulukla evlenmek. Aidiyet hissedemeyeceğin, uyumlanamayacağın bir sosyal konuma oturtulmak. Bunu yapan toplum insanı bile bile sisteme kurban eden toplumdur. Ve filmde bu halk kendine acı çektiren Flagellant kesim; cahil ve akılsız yansıtılmıştır. İnsan kendinin, yaşadığı dünyanın, dünyayı paylaştığı insanların, geleceğinin farkında olmadıktan sonra gerisi boş. Demir ocağında pamuk ipliğine bağlı olan sistemin bir çarkının çıkarılması ile her şeyin nasıl yerle bir olduğunu göstererek güzel bir vurgu noktasına dikkat çekmiş Gilliam. İnsanın bu sistemin bir parçası olmayışı ile toplumsal gerekçelerle bununla yüz yüze bırakılışı filmin arkasında yatan kocaman bir hakikat. Halk meclisinin üyelerinin tüccar ve din adamları olduğunu göstererek her devrin adamlarına yergide bulunuyor. Hiciv de var tabi. Ve dikkat ettiyseniz bu adamlar Jabberwocky'nin yok edilmesini istemiyor. Peki nedir Jabberwocky? Alice Harikalar Diyarındaki, kırmızı Kraliçe'nin yönettiği, topluma korku salarak insanları dizginlediği bir organdır. İktidarın kırbacıdır. Şiddettir. Tahta oturan kral hangi dönemde olursa olsun farkında olarak ya da olmadan şiddeti bitirmeye çalıştığını düşünürken aslında daha çok uygulayan kimsedir. Jabberwocky bir masal figürü bir hayal ürünü değil anlayacağınız.