Alex’i ve içinde yaşadığı toplumu daha iyi analiz edebilmemiz için psikoanalitik bir terime ihtiyacımız var. Psikanalizde suç ve cezanın karşısına getirilebilecek kavram, ressentiment (hınç)tir. İşte ressentiment’in varlık bulabilmesi için Alex’in yaşadığı gibi bir iktidarsızlık durumunun oluşması gerekmektedir. İnsana bir makine gözüyle yaklaşan düzene, kurallara, baskıcı toplumsal kontrole, itaat etmeyen/boyun eğmeyen Alex, kendini açığa çıkarma adına yıkıcılığa başvurur. Yani Alex’in şiddetinin kökeninde var olma problemi yatar. Modern devletin insanı bir hiçe indirgediği böylesi bir ortamda Alex’in şiddet eylemlerini bir eğlence, haz unsuru olarak algılamak hatalı ve eksik bir bakış açısı olacaktır. Alex ve çete arkadaşlarının ürettikleri Rusça kökenli Nadsat dilinde konuşmaları bile yürürlükteki dilden sıyrılma çabalarının, düzen karşıtı eğilimlerinin bir dışavurumudur.Modern toplumlarda, hınç ve intikamın kontrol altına alınması ise cezalandırma yöntemi ile mümkün olmaktadır. Burada dikkati çeken nokta, devletin şiddet kullanmasının meşru oluşudur. Modern devletlerde güç kullanımı, kişisellikten çıkıp devlet tekeline bırakılmıştır. Böylelikle iktidarın, zaten içinde var olan yıkıcılığı, sürekliliğini korumak için kullandığını söylemek mümkündür.
Devlet erki ideal toplum yanılsamasını, tek tip vatandaşlık gibi mekanizmalarla gerçekleştirir. Kişilerin düşünceleriyle hareketlerini kontrol ederek hayatları üzerinde egemenlik kurar ve ideolojisine ters düşenleri, farklı olanı ya da bir diğer deyişle ötekini, kendi amaçları ve istekleri doğrultusunda asimile eder. Nitekim filmde de sistem, Alex’in seçme hakkını elinden alıp onu bir makineye dönüştürmüştür. Alex’in şiddeti rehabilite edilmiş ve neticede Alex toplumun kabullendiği davranış biçimine uymak zorunda bırakılmıştır. Alex’e yapılan işkence onu evcilleştirir ancak onu daha iyi ya da daha ahlaklı kılmaz.Sonuç olarak A Clockwork Orange, modern toplum yapısında suç ve cezanın karşılıklı işlenmesinden hareketle efendi-köle diyalektiğini, otoritenin Alex’i ıslah etme adıyla uyguladığı cezalandırma yönteminin onu ne derece özgürleştirdiğini(!), bireyin özgürlüğünün toplumun diğer üyelerinin köleleştirilmesiyle mümkün olup olmadığını tartışır.
Bir kara mizah örneği. Evet. Ve çoğu kara mizah filmler birer kült filme örnektir. Çünkü kara mizah yapmak için önce kendi dilini geliştirmek zorundasın ki film dikkatleri üzerine çeksin. Bir Stanley Kubrick filmi. Tamam. Kara mizah örneği. O da tamam. Kültse belki de en önce gösterilecek kült filmlerden. Ama her kült film süper olacak diye bir şey de yok. Filmin mekanları olsun, distopik ortamı gerçekten çok başarıyla yansıtılmış. Özellikle Alex gibi saf bir kötü çok çok iyi canlandırılmış. Ama ben filmden almam gereken hazzı çok alamadım. Bunun sebebi olarak filmin dilinden kaynaklandığını söyleyebilirim. Hem çok sert hem de karışık bir dile sahip. Bu beni yordu açıkçası. Sırf filmin dili yüzünden o yıllardır hayalimde kurduğum, izlemediğim için kendime kızdığım Otomatik Portakalı benim için aradığımı bulamadığım film sınıfına soktu. Puan olarak gene 10/7.5 veririm. Ama o efsanevi film mertebesine benim için ne yazık ki ulaşamadı.
Başlarda oldukça fazla çıplaklık barındırdığından dolayı rahatsız oldum ve neler olduğuna anlam veremediğimden biraz saçma gibi geldi. Ama sonra mükemmel bir şekilde ivmelenerek hayatımda izlediğim en başarılı distopik eleştiri filmi oldu. Kirli politik oyunlara ve suç-ceza sistemine adeta tokat gibi yergiler sıralaması yetmiyormuş gibi ahlaki yozlaşma gibi konulara değiniyor.Bunlar da yetmezmiş gibi seçme şansının, iradenin insanı insan yapan en önemli özelliklerinden biri olduğunu vurguluyor ve neyin doğru olduğuyla ilgili insanları derin bir düşünce havuzuna mahkum eden bu şaheser mükemmel toplum ve insanın oluşturulabilmesinin mümkün olup olmadığını da sorgulatıyor. Daha fazla da uzatmadan şöyle diyeyim ne duruyorsunuz işte size izlemek için hayır hayır izlemek değil tecrübe etmek için harika bir film.
7.6 / 10
Devlet erki ideal toplum yanılsamasını, tek tip vatandaşlık gibi mekanizmalarla gerçekleştirir. Kişilerin düşünceleriyle hareketlerini kontrol ederek hayatları üzerinde egemenlik kurar ve ideolojisine ters düşenleri, farklı olanı ya da bir diğer deyişle ötekini, kendi amaçları ve istekleri doğrultusunda asimile eder. Nitekim filmde de sistem, Alex’in seçme hakkını elinden alıp onu bir makineye dönüştürmüştür. Alex’in şiddeti rehabilite edilmiş ve neticede Alex toplumun kabullendiği davranış biçimine uymak zorunda bırakılmıştır. Alex’e yapılan işkence onu evcilleştirir ancak onu daha iyi ya da daha ahlaklı kılmaz.Sonuç olarak A Clockwork Orange, modern toplum yapısında suç ve cezanın karşılıklı işlenmesinden hareketle efendi-köle diyalektiğini, otoritenin Alex’i ıslah etme adıyla uyguladığı cezalandırma yönteminin onu ne derece özgürleştirdiğini(!), bireyin özgürlüğünün toplumun diğer üyelerinin köleleştirilmesiyle mümkün olup olmadığını tartışır.